Εκατοντάδες ατυχήματα συμβαίνουν κάθε μέρα κατά την διάρκεια όπου ένα μεγάλο όχημα πραγματοποιεί κίνηση οπισθοπορείας.
Γιατί συμβαίνει αυτό?
Πως ένας οδηγός με μεγάλη εμπειρία και πολλά διανυθέντα χιλιόμετρα καθημερινά στο ενεργητικό του προκαλεί τέτοιου είδους ατυχήματα?
Από τον Γιώργο Χορηγά
Certified drivers Trainer, Quality & Safety Ltd
Για να μπορέσουμε να προσεγγίσουμε το θέμα και να δώσουμε απαντήσεις στα παραπάνω ερωτήματα θα πρέπει να λάβουμε υπόψιν μας πολλούς παράγοντες οι οποίοι επιδρούν έτσι ώστε να υπάρξουν ατυχήματα. Οι παράγοντες αυτοί μπορούν να κατηγοριοποιηθούν σε:
Ψυχοσωματικούς, Περιβαλλοντολογικούς και Τεχνολογικούς.
A. Ψυχοσωματικοί Παράγοντες
Η κίνηση ενός μεγάλου οχήματος προκαλεί δέος. Μεγάλο ύψος, μεγάλο μήκος, πανίσχυροι κινητήρες, πολύ βάρος. Όλα αυτά βεβαίως τα γνωρίζει ο οδηγός ενός τέτοιου οχήματος και αυτό τον κάνει «ξεχωριστό» έναντι των υπολοίπων οδηγών – μικρών κυρίως – οχημάτων, μοτοσικλετιστών, ποδηλατών και πεζών. Από την άλλη όμως στον οδηγό δημιουργείται και ένα αίσθημα ανταγωνισμού κυρίως μεταξύ αυτού και των υπολοίπων συναδέλφων του. Τα κριτήρια κατάταξης των οδηγών σε «καλούς» και «κακούς» είναι – στις περισσότερες των περιπτώσεων – δύο. Το πόσο γρήγορα εκτελεί το δρομολόγιο του και το κατά πόσο γρήγορα και σωστά τοποθετεί εκεί που θέλει το όχημα του με την όπισθεν. Είναι γεγονός ότι τα ατυχήματα που συμβαίνουν κατά την εκτέλεση κίνησης οπισθοπορείας θεωρούνται «ντροπιαστικά», κυρίως επειδή συμβαίνουν σε περιοχές όπου υπάρχουν πολλοί «μάρτυρες» και επειδή το όχημα κινείται με πολύ μικρή ταχύτητα. «Ντροπιαστικό» επίσης θεωρείται και το γεγονός όταν ένας οδηγός προσπαθεί να τοποθετήσει το όχημα του στην θέση που πρέπει κάνοντας πολλές μανούβρες. Ο οδηγός που βιώνει κάποια από τις δυο παραπάνω περιπτώσεις αισθάνεται την απόρριψη από τους γύρω του, κυρίως δε από «συναδέλφους» του. Αν και το αποτέλεσμα διαφέρει, συνήθως ο οδηγός επιλέγει να ρισκάρει την πρόκληση ενός ατυχήματος, προκειμένου να αποδείξει στους γύρω του ότι μπορεί να εκτελέσει κίνηση οπισθοπορείας γρήγορα και σωστά.
Μία άλλη περίπτωση είναι η «συνήθεια». Οδηγοί που εκτελούν συγκεκριμένα δρομολόγια από/προς είναι πιο επιρρεπείς από άλλους οδηγούς οι οποίοι εκτελούν διαφορετικά (κατά τόπους) δρομολόγια στο να προκαλέσουν ατυχήματα. Οι οδηγοί αυτοί αναπτύσσουν με τον καιρό μια «αυτοματοποιημένη διαδικασία» οπισθοπορείας, η οποία εξαντλείτε συνήθως στην επιλογή της ταχύτητας στο κιβώτιο και το φευγαλέο πέρασμα των ματιών από τους – στις περισσότερες των περιπτώσεων κακορυθμισμένους – καθρέπτες. Ο δρόμος, το σημείο, η ράμπα δεν είναι ποτέ ίδια.
Μεγάλο ρόλο επίσης παίζει η στάση του σώματος κατά την οδήγηση και η φυσική κατάσταση του οδηγού. Ο άνθρωπος είναι φτιαγμένος να κινείται προς τα εμπρός μόνο. Όταν αυτό αλλάξει ο οργανισμός απορυθμίζεται προσωρινά. Λαμβάνοντας υπόψιν το γεγονός αυτό, αν έχουμε και έναν οδηγό που η στάση του σώματος του στο κάθισμα του οδηγού δεν είναι η σωστή και η φυσική του κατάσταση είναι επιβαρυμένη, τότε το ρίσκο του να προκληθεί ένα ατύχημα είναι πολύ υψηλό.
B. Περιβαλλοντολογικοί Παράγοντες
Ένας λόγος που μπορεί να ανεβάσει κατακόρυφα το ρίσκο πρόκλησης ατυχήματος κατά την οπισθοπορεία είναι η διαφορά φωτισμού. Τα μεγάλα οχήματα έχουν μεγάλο μήκος και σε πολλές περιπτώσεις η διαφορά φωτισμού ανάμεσα στο εμπρός και το πίσω μέρος του οχήματος είναι χαοτική. Πόσες φορές ο οδηγός ενός φορτηγού δεν έχει αισθανθεί ότι ταξιδεύει στο άγνωστο όταν προσπαθεί να τοποθετήσει το όχημα του στο γκαράζ ενός πλοίου όπου ο κακός φωτισμός επιβαρύνεται ακόμα περισσότερο από τα καυσαέρια των εξατμίσεων των άλλων οχημάτων?
Το ρίσκο επίσης ανεβαίνει όταν το όχημα είναι αναγκασμένο να κινηθεί σε οπισθοπορεία σε περιπτώσεις μειωμένης ή μηδενικής ορατότητας (κλειστές εγκαταστάσεις, νύχτα, βαριά βροχή, ομίχλη, χιονισμένο περιβάλλον).
Άλλοι λόγοι είναι οι κακές κατασκευές και εγκαταστάσεις, η μη τήρηση κανονισμών, νόμων και διαδικασιών σε περιοχές όπου τα βαριά οχήματα «συνυπάρχουν» με πεζούς, μηχανήματα έργων και άλλα μικρότερου όγκου οχήματα (λ.χ. εμπορευματικούς κόμβους, λιμάνια, σταθμούς λεωφορείων, εργοτάξια, εταιρίες logistics, κλπ).
Γ. Τεχνολογικοί Παράγοντες
Οι βιομηχανίες παραγωγής οχημάτων και οι εταιρίες που ασχολούνται με την αυτοκίνηση δαπανούν μεγάλα χρηματικά ποσά ετησίως προκειμένου να δημιουργήσουν / εξελίξουν μέσα εποπτείας και ελέγχου της οπισθοπορείας. Αυτά μπορούμε να τα κατατάξουμε σε απλά (π.χ. καθρέπτες, φώτα) και σε σύνθετα (κάμερες, αισθητήρες, κλπ.) συστήματα. Αυτό και μόνο μπορεί να μας κάνει να καταλάβουμε ότι η κίνηση σε οπισθοπορεία μεγάλων οχημάτων δεν είναι κάτι απλό.
Είναι όμως όλα τα συστήματα αυτά αποδοτικά? Λειτουργούν πάντα υπέρ του οδηγού?
Αδιαμφισβήτητα ένα σετ καθρεπτών σωστά επιλεγμένο, τοποθετημένο και ρυθμισμένο συμβάλει τα μέγιστα στην σωστή εποπτεία ενός οχήματος, ενώ το ίδιο θα μπορούσα να πω και για τα φωτιστικά σώματα.
Δεν μπορώ όμως να πω το ίδιο για τα περισσότερο σύνθετα τεχνολογικά συστήματα όπως είναι οι αισθητήρες παρκαρίσματος (όπως ονομάζονται) και οι κάμερες οπισθοπορείας. Τα πρώτα, στις περισσότερες των περιπτώσεων είναι φθηνές κατασκευές μειωμένης απόδοσης όπου μπορούν να ξεχωρίσουν «χονδρικά» τυχόν αντικείμενα που μπορούν ανά πάσα στιγμή να βρεθούν στο δρόμο ενός οχήματος όταν οπισθοπορεί. Οι κάμερες οπισθοπορείας από την άλλη, εκφράζοντας την προσωπική μου άποψη και εμπειρία, δύνανται να προκαλέσουν μεγαλύτερο πρόβλημα από αυτό που προσπαθούν να λύσουν. Οι λόγοι είναι δυο και είναι η μειωμένη παρατηρητικότητα και η απόσπαση προσοχής. Και εξηγώ: Η κάμερα προσπαθεί να αποτυπώσει μια σχετικά μεγάλη περιοχή χώρου πίσω από το όχημα σε μια οθόνη 7 ιντσών στην καλύτερη των περιπτώσεων. Μοιραία τα αντικείμενα πίσω από το όχημα μικραίνουν ανάλογα με το πραγματικό τους μέγεθος, μπορούμε δηλαδή να ξεχωρίσουμε σχετικά εύκολα ένα επιβατικό όχημα, δεν μπορούμε όμως να ξεχωρίσουμε με την ίδια ευκολία (ή και καθόλου) ένα μικρό παιδί που ξέφυγε από το χέρι της μητέρας του και βρίσκεται πίσω από το όχημα. Άρα λοιπόν απαιτείτε χρόνος για να μπορέσουμε αφενός να δούμε και αφετέρου να αποφασίσουμε για το τι θα κάνουμε. Χρόνος πολύτιμος καθώς και το όχημα κινείται αλλά και για όσο διάστημα ο οδηγός παρατηρεί την κάμερα δεν γνωρίζει τι συμβαίνει μπροστά, δεξιά και αριστερά του οχήματός του.
Το τελευταίο χρονικό διάστημα δημιουργήθηκαν και εξελίσσονται προηγμένα συστήματα ελέγχου οπισθοπορείας (ραντάρ οπισθοπορειας με αυτόματη πέδηση) τα οποία αφενός διαθέτουν υψηλής τεχνολογίας αισθητήρες μεγάλης ευαισθησίας και ακρίβειας τα οποία δεν επηρεάζονται από το περιβάλλον (ζέστη/κρύο, ημέρα/νύχτα, νερό, λάσπη, σκόνη), αφετέρου έχουν την δυνατότητα να ακινητοποιήσουν το όχημα, επεμβαίνοντας με ασφάλεια στο κύκλωμα πέδησης του οχήματος, χωρίς την «συναίνεση» του οδηγού. Τέτοιου τύπου συστήματα υπάρχουν τώρα και στην Ελλάδα. (www.3s4s.gr)
Υπάρχει λύση? Φυσικά και υπάρχει και λέγεται διαρκής εκπαίδευση. Ο κάθε επαγγελματίας είναι υποχρεωμένος να εκπαιδεύεται. Φανταστείτε έναν γιατρό που δεν ενημερώνεται για τις νέες εξελίξεις που αφορούν το επάγγελμα του ή δεν ενδιαφέρεται για να μάθει το πόσο έτοιμος είναι ανά πάσα στιγμή να ανταπεξέλθει στις δυσκολίες που του παρουσιάζονται. Η εκπαίδευση αφενός θα τον κάνει πιο επαγγελματία ενώ και η δημιουργική αξιολόγηση – μέσω των εκπαιδευτικών προγραμμάτων – θα του καταδείξει τις τυχόν αδυναμίες πάνω στις οποίες θα χρειαστεί να προσπαθήσει περισσότερο.
Η διαρκής εκπαίδευση σε συνδυασμό με την επιλογή κατάλληλων βοηθητικών συστημάτων μπορεί να περιορίσει σε πολύ μεγάλο βαθμό τα ατυχήματα που προκαλούνται κατά την διενέργεια κίνησης οπισθοπορείας των μεγάλων οχημάτων.